Tüm dünyayı etkisi altına alan yeni tip koronavirüs salgınının önüne geçmek maksadıyla getirilen kısıtlamaların gölgesindeki ikinci 1 Mayıs İşçi ve Emekçi Bayramı’na sayılı günler kaldı. Bunun üzerine vatandaşlar, 1 Mayıs tatil mi 2021? 1 Mayıs hangi güne denk geliyor? sorularının cevabını inceliyor. İşte detaylar…
1 MAYIS TATİL Mİ 2021?
Emek ve Dayanışma Günü olarak küresel çapta, işçinin, emekçinin haklarını savunmaya yönelik eylemler tertip edilen, yürüyüş ve kutlamalarla şenlik içinde kutlanan 1 Mayıs, bu sene ikinci kez koronavirüsün gölgesinde ve kısıtlamalar içerisinde geçecek. Resmi tatil olarak ilan edilen 1 Mayıs günü, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan bireyler ve tüm okullarda tatil olarak kabul edilir. İşçi ve emekçiler aracılığıyla dünya çapında kutlanan bu günde, birlik, dayanışma ve haksızlıklarla mücadele için tüm emekçiler tek yumruk olur. Aynı zamanda dünya üzerindeki birden fazla ülke de Türkiye gibi 1 Mayıs tarihini resmi tatil günü ilan etmiştir.
1 MAYIS HANGİ GÜNE DENK GELİYOR?
1 Mayıs İşçi ve Emekçi Bayramı, 2021 senesinde Cumartesi gününe denk geliyor. Bugün yapılacak Kabine Toplantısı ile hafta sonu kısıtlamalarına devam edileceği öngörülmekle birlikte, olabileceken 1 Mayıs günü sokağa çıkma yasağı olacak. Koronavirüs salgını sebebiyle küresel çapta eski heyecanı ve coşkusu ile kutlanamayacak olan bayramda sosyal mesafeli ve koronavirüs önlemlerinin göz ardı edilmediği merasimler düzenlenmesi amaçlanıyor.
1 MAYIS NEDİR? NEDEN KUTLANIR?
İlk kez 1856’da Avustralya’nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçileri, günde sekiz saatlik iş günü için Melbourne Üniversitesinden Parlamento Evi’ne kadar bir yürüyüş düzenlediler.
1 Mayıs 1886’da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu öncülüğünde işçiler günde 12 saat, haftada 6 gün olan çalışma takvimine karşı, günlük 8 saatlik çalışma talebiyle iş bıraktılar. Chicago’da yapılan gösterilere yarım milyon işçi katıldı. Luizvil’de (Kentaki) 6 binden fazla siyah ve beyaz işçi, birlikte yürüdü.
O zamanda Luizvil’deki parklar, siyahlara kapalıydı. İşçiler, sokaklarda yürüdükten sonra hep birlikte Ulusal Park’a girdi. Her eyalet ve şehirde, siyah ve beyaz işçilerin birlikte yaptığı gösteriler, gazeteler aracılığıyla, ‘Böylelikle ön yargı duvarı yıkılmış oldu’ şeklinde yorumlanmıştı.
Bu gösteriler 1 Mayıs’ı izleyen günlerde tüm harareti ile sürdü ve 4 Mayıs’ta kanlı Haymarket Olayı’na yol açtı.
Uygulanan yasal baskılarla bu gösterinin tekrarlanması engellendi. 14 Temmuz-21 Temmuz 1889’da toplanan İkinci Enternasyonal’de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünya çapında “Birlik, mücadele ve dayanışma günü” olarak kutlanmasına karar verildi. Böylelikle ikinci gösteri 1890 senesinde yapılabildi.
Zamanla 8 saatlik iş günü bir çok ülkede resmen kabul edildi. 1 Mayıs böylece işçilerin birlik ve dayanışmasını görülmektediran bir bayram niteliğini kazandı. Günümüzde sosyalist ülkelerde (Çin, Kuzey Kore, Vietnam, Laos, Küba, Venezuela, Nepal, Bolivya) ve daha bir çok ülkede tatil günü olan 1 Mayıs’ı işçiler büyük kitle gösterileriyle kutlar; bazı ülkelerde 1 Mayıs siyasal bir eylem şekilini de alır.
Türkiye’de ilk kez 1923’te resmî olarak kutlanmıştır. 2008 Nisan’ında, “Emek ve Dayanışma Günü” olarak kutlanması kabul edilmiştir. 22 Nisan 2009 tarihinde TBMM’de kabul gören 5892 sayılı yasanın, 27 Nisan 2009’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi ile, 1 Mayıs resmi tatil ilan edilmiştir.
TÜRKİYE’DE 1 MAYIS
1906
Türkiye’de şimdilerde bilinen ilk 1 Mayıs İzmir’de kutlandı.
1912
İstanbul’da Osmanlı Sosyalist Fırkası aracılığıyla 1 Mayıs etkinliği düzenlendi.
1921
Tersane İşçileri, işgal altındaki İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutladı. İştirakçi Hilmi öncülüğünde Sosyalist Fırka’nın gerçekleştirdiği 1 Mayıs’a işçiler kızıl bayraklarla katıldı ve Kasımpaşa’dan Şişli Hürriyet-i Ebediye Tepesi’ne kadar yürüdüler.
1922
Ankara’da Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası’nın örgütlediği İmalat-ı Harbiye işçileri içinde 1 Mayıs düzenlendi. Aynı zamanda Sovyet elçiliğinde de kutlandı.
1923
İstanbul’da tütün işçileri, askeri fabrika ve demiryolu işçileri, fırıncılar, İstanbul tramvay, telefon, tünel, gazhane işçileri 1 Mayıs’ı sokakta kutladılar. “Yabancı şirketlere el konsun”, “8 saatlik iş günü”, “Hafta tatili”, “Serbest Sendika ve Grev Hakkı” pankartlarını taşıdılar.
1925
Takrir-i Sükun Kanunu’yla her türlü gösteri ve yürüyüş yasaklanınca, 1 Mayıs da kitlesel olarak kutlanamaz duruma geldi.
1971
Ankara’da grev ve lokavt yasaklandı, 22 dernek kapatıldı, İstanbul’da da öğrenci forumları yasaklandı.
1976
50 yıllık aradan sonra 1 Mayıs İşçi Bayramı İstanbul Taksim Meydanında yapılan büyük bir mitingle kutlandı. DİSK’in (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) gerçekleştirdiği 1976 1 Mayıs’ı, Türkiye’de kitlesel 1 Mayıs kutlamalarının başlangıcı oldu.
1977
İstanbul Taksim Meydanı’nda kutlanan 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamaları sırasında yaşananlarda 34 yaşamını kaybetti, 136 kişi yaralı olarak kurtuldu. Olay tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçti.
1979
İstanbul’da 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı ve sokağa çıkma yasağı kondu. Sokağa çıkan Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Behice Boran ve 1000’e yakın kişi gözaltına alındı. Behice Boran ve 330 Türkiye İşçi Partili 6 Mayıs’ta tutuklandı. DİSK’e bağlı bir grup sendika ise İzmir’de “izinli” 1 Mayıs kutlaması yaptı.
1980
12 Eylül darbesinden önce son “yasal” 1 Mayıs kutlamaları yapıldı. Sıkıyönetim altındaki İstanbul, Ankara ve İzmir’de gösteriler yasaklandı. DİSK, Mersin’de “izinli” 1 Mayıs kutlaması yaptı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra, o zamana kadar “Bahar Bayramı” adıyla resmi tatil günü olan 1 Mayıs çalışma günleri arasına dahil edildi.
1989
İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutlamak için İstiklal Caddesi’nden Taksim’e yürümek isteyen 2000 kişilik grup polis aracılığıyla dağıtıldı. Olaylar sırasında alnından vurulan Mehmet Akif Dalcı adlı genç bir gün sonra öldü. 400’ü aşkın gösterici gözaltına alındı.
1990
İstanbul’un çeşitli semtlerinde yapılan 1 Mayıs eylemlerinde 40 kişi yaralı olarak kurtuldu, 2 bin kişi gözaltına alındı. Yaralılardan Gülay Beceren felç oldu.
1994
İstanbul ve Ankara’da 1 Mayıs’ı kutladıktan sonra dağılan gruplar polis aracılığıyla coplandı. Sosyal Demokrat Halkçı Parti Milletvekili Salman Kaveya polisten dayak yedi. İki gün sonra milletvekili Salman Kaya’yı döven 3 polis ve Ankara Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar görevden alındı.
1996
Kadıköy, İstanbul, 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamaları sırasında çıkan olaylarda Dursun Adabaș, Hasan Albayrak ve Levent Yalçın isimli 3 kişi yaşamını yitirdi. Olaylar sırasında gözaltına alınan Akın Rençber isimli Dördüncü Sol İnşa Örgütü isimli örgütün militanı bir genç gördüğü işkenceler sonucu 20 Mayıs’ta öldürüldü.
2007
İstanbul Valisi Muammer Güler, 1 Mayıs’ın Taksim Meydanı’nda kutlanmasına izin verilmeyeceğini açıklamıştı. Anadolu Ajans, toplam 695 birinin gözaltına alındığını, bunlardan 198 birinin kadın olduğunu açıkladı.
2008
İşçi Bayramı’nı Taksim Meydanı’nda kutlamak isteyen işçi sendikalarına yürütme organı izin vermedi. Sabah 06:30’dan bu yana Şişli ve etrafında toplanan gruplara, polisin müdahalesi biber gazı, gaz bombası, cop, panzer, sapan, ve tazyikli boyalı suyla oldu. CHP milletvekili Mehmet Ali Özpolat, sıkılan biber gazı sebebiyle kalp spazmı geçirdi.
2009
22 Nisan 2009 günü TBMM Genel Kurulun’nda, 1 Mayıs’ın, “Emek ve Dayanışma Günü” adıyla tatil olmasına ilişkin kanun tasarısı kabul edilmişti. 31 yıl sonra resmi olarak 5 bin kişilik bir grup, DİSK organizasyonuyla Taksim’e çıktı.
2010
32 yıl sonra Taksim’de ilk kez izinli olarak 1 Mayıs kutlamaları yapıldı.
2011
Taksim, 1 Mayıs kutlamalarına açıldı.
2012
Taksim, 1 Mayıs kutlamalarına açıldı.
2013
Taksim’deki inşaat çalışmaları gerekçe gösterilerek eylemlere izin verilmedi. Polis, gruplara müdahale etti. Galata Köprüsü kaldırıldı.
2014
Taksim Meydanı’na çıkmak isteyen gruplar ve polis personelleri içinde Beşiktaş’ta çatışmalar yaşandı.
2015
Taksim Meydanı’na çıkmak isteyen gruplar ve polis personelleri içinde Beşiktaş’ta çatışmalar yaşandı.
Kaynak: Bengi Amaç (140journas)
