Gelmiş geçmiş en büyük filozoflardan olan deha isim yalnızca ressam değil; hem mimar, astronom, mühendis, matematikçi hem de anatomist, heykeltıraş ve müzisyendi. Kısa olaraksı buraya sığmayacak kadar marifetli ve zeka bir sanatçıydı. Peki ayrıntı kısmıyla düşünürsek Leonardo da Vinci kimdir?
Rönesans döneminin etkin tanıklarından birisi olan Leonardo da Vinci 15 Nisan 1452 ile 2 Mayıs 1519 tarihleri içinde yaşadı
Leonardo da Vinci, Rönesans zamanında yaşamış İtalyan hezârfen, döneminin mühim bir filozofu, astronomu, mimarı, mühendisi, mucidi, matematikçisi, anatomisti, müzisyeni, heykeltıraşı, botanisti, jeoloğu, kartografı, yazarı ve ressamıdır.
LEONARDO DA VINCI KİMDİR?
Leonardo di ser Piero da Vinci 15 Nisan 1452’de Floransa’da dünyaya geldi. Avrupa’daki modern isimlendirme kaidelerindan önce adı Leonardo di ser Piero da Vinci’dir. Bu adın manası, Vinci’li üstad Piero’nun oğlu Leonardo’dur.
Da Vinci, ilk öğrenim senelerında aritmetik ve geometride öğretmenlerinin sorduğu sorulara enteresan yanıtlar verecek kadar iyiydi. Bu kabiliyeti ile ufak yaşlarda da gözleri üstüne topluyordu. Çocukluk senelerında yapmaktan en keyif aldığı iş resim çizmekti. Sadece resim çizmiyor, aynı anda lir de çalıyordu. Babası ondaki kabiliyetleri fark edince, onu Floransa’nın en mühim atölyelerinden birine çırak olarak verdi.
14 yaşına kadar Vinci’de yaşadı büyükanne ve büyükbabasının yanında yaşadı. İkisi de art arda ölünce Floransa’ya gitti. O donemde evlilik dışı çocukların üniversiteye gitmesi yasaktı ve ne yazık ki Leonardo da babasının evlilik dışı bir ilişki sonucu dünyaya gelmiş bir çocuktu. Bundan dolayı üniversitede okuma olanağı bulamadı.
Dönemin ünlü heykeltıraşı Andrea del Verrocchio, Leonardo’nun fotoğraflarınden etkilenip onu çırak olarak kabul etti. Burada yalnızca Verrocchio ile değil, Lorenzo di Credi ve Pietro Perugino gibi mühim sanatçılarla da çalışma fırsatı buldu. Leonardo lir çalmayı burada öğrenmişti.
Da Vinci, 1482 senesinde Floransa’yı terk etti. Dünyaca ünlü, dünya tarihinin en müthiş iş başvurusu olarak kabul gören mektubunu bu sürede Milano Dükü Sforza için yazdı. Bu müthiş mektup neticesinde 17 yıl boyunca Milano Dükü için çalıştı. Dük için yalnızca resim yahut heykel yapmadı, bunun yanı sıra bina, makine ve silah tasarımları yaptı.
İlgi alanı bi hayli geniş olan Da Vinci, bu yüzden başladığı işleri zamanında bitiremiyordu.
- 1485-1490 seneleri içinde doğa, mekanik, geometri, uçan makineler, kilise, kale ve kanal yapımı gibi alanlarda faaliyet gösterdi. Tüm bunların bunun yanında anatomi çalışmaları yaptı ve talebeler yetiştirdi.
- 1499 senesinde Milano’yu terk etti, 16 yıl boyunca İtalya’da seyahat etti.
- İnsanlık tarihinin en mühim fotoğraflarınden birisi olan Mona Lisa’yı bu sürede yapmaya başladı. 1503 senesinde yapmaya başladığı tahmin edilen Mona Lisa tablosunu resmi bitirdiktan sonra bile yanından hiç ayırmamış, tüm seyahatlerinde yanında götürmüştür.
- 1504 senesinde babası ölünce Floransa’ya döndü.
- 1506 senesinde, yaşamının geri kalanında onun en yakın dostu ve öğrencisi olacak olan, Kont Francesco Melzi ile tanıştı.
- Leonardo da Vinci, 1513-16 seneleri içinde Roma’da yaşadı ve Papa için bir çok çalışmada yer aldı. Bu zamanda anatomi ve fizyoloji alanlarında çalışmaya sürdü. Lakin Papa, da Vinci’nin kadavralar üzerinde çalışmasını yasakladı.
- 1516 senesinde Kral 1. Francis’ten Fransa’nın baş ressam, mühendis ve mimar olmak için davet aldı. Bu davete icabet eden da Vinci, Amboise yakınlarındaki Kraliyet Sarayı’nın hemen yanında kendisi için hazırlanan konağa yerleşti.
- Anatomi çalışmaları, da Vinci’nin giderek daha çok üzerine yoğunlaştığı bir konu haline gelmişti. İnsan organizmasına, çalışma kaidelerinı merak ettiği müthiş bir makine olarak yaklaşmıştır.
- Gördüğü, gözlemlediği her şeyi çizerek açığa kavuşturuyordu. Yaptığı ayrıntılı çizimlerle anatominin ayrıntı kısmını görülmektedirıyordu. Çizimleri, bazı ufak farkında olmadanra rağmen son derece nettir. Meşhur anne karnındaki bebek çizimi için inekleri incelemiş ve elde ettiği sonuçları insanlara uyarlamıştır. Papa insan anatomisi üzerine çalışmasını yasakladıktan sonra ise dolaşım sistemi üzerine yaptığı araştırmasını sığır kalpleriyle çalışarak sürdürmiştir.
- Leonardo da Vinci, 2 Mayıs 1519’da 67 yaşındayken Ambois’teki evinde yaşamını yitirdi. Kralın kollarında can verdiğine dair rivayetler mevcuttur.
- Son kelimeleri ise “Çalışmalarım olması gereken kaliteye erişmediği için Tanrıyı ve insanlığı gücendirdim.” olmuştur. Ambois’teki Saint Florentin Kilisesi’nde toprağa verilmiştir.
Leondardo’nun anatomi ve insan vücudu üzerine eğitimi çıraklık zamanında başladı. Öğretmeni Andrea del Verrocchio öğrencilerinin anatomiyi kavramasında ısrarlıydı.
Yaşamına dair enteresan detaylar
Leonardo, genç bir noter olan Messer/Ser (Üstad anlamında) Piero da Vinci’nin ve Vinci bölgesinden Caterina Lippi adlı, on altı yaşında, öksüz, yetim ve yoksul bir genç kız olduğu anlaşılan Caterina’nın evlilik dışı çocuğu olarak Vinci kasabası yakınlarındaki Anchiano’da dünyaya gözlerini açtı. Avrupa’daki modern isimlendirme kaidelerinın yerleşmesinden önce dünyaya tam ismi, “Vincili Üstad Piero’nun oğlu Leonardo” manasına gelen Leonardo di ser Piero da Vinci’dir. Eserlerini “Leonardo” veya “Io, Leonardo (Ben, Leonardo)” olarak imzalamıştır.
Amcası dışında kimseden sevgi görmedi
Somut ispatlar bulunmasa da, Leonardo’nun annesi Caterina’nın, babası Piero’ya ait Ortadoğulu bir köle olduğu tahmin ediliyor. Babası, Leonardo’nun dünyaya geldiğu yıl, Albiera adındaki ilk eşi ile evlendi. Leonardo’ya bebekliğinde annesi baktı, annesi başka biriyle evlendirilerek komşu kasabaya yerleşince, babasının bazı zamanlarda uğradığı büyükbabasının evinde yaşamaya başladı; bazı zamanlarda Floransa’ya babasının evine giderdi. Babasının ilk eşinden çocuğu olmadığı için aileye kabul edilmişti ama amcası Francesco dışında ailedeki kimseden sevgi görmedi.
Leondardo’nun anatomi ve insan vücudu üzerine eğitimi çıraklık zamanında başladı. Öğretmeni Andrea del Verrocchio öğrencilerinin anatomiyi kavramasında ısrarlıydı.
14 yaşına kadar Vinci’de yaşayan Leonardo, büyükanne ve büyükbabasının ardı ardına ölmesi üzerine 1466’da babası ile birlikte Floransa’ya gitti. Evlilik dışı çocukların üniversiteye gitmesi yasak olduğundan üniversite öğrenimi görme şansı yoktu. Küçük yaştan bu yana fazla güzel çizimler yapan Leonardo’nun fotoğraflarıni babası, dönemin ünlü ressam ve heykeltıraşı Andrea del Verrocchio’ya gösterince, Verrochio onu çırak olarak yanına aldı. Leonardo Verrocchio’nun yanında Lorenzo di Credi ve Pietro Perugino gibi ünlü sanatçılarla çalışma fırsatı buldu. Atölyede yalnızca resim yapmayı değil, lir çalmayı da öğrendi. Gerçekten de iyi çalıyordu.
Leonardo da Vinci’nin ölümü (Jean Auguste Dominique Ingres, 1818)
Floransa’yı 1482’de terkederek Milano Dükü Sforza’nın hizmetine girdi. Dükün hizmetine girebilmek için köprüler, silahlar, gemiler, bronz, mermer ve kilden heykeller yapabileceğini anlattığı fakat göndermediği mektubu bütün zamanların en müthiş iş başvurusu olarak kabul edilmiştir.
Bill Gates, el yazmalarının koleksiyonunu yapıyor
Leonardo, 1499’da şehir Fransızlar aracılığıyla alınıncaya kadar 17 yıl boyunca Milano Dükü için çalıştı. Dük için yalnızca resim ve heykeller yapmak, festivaller organize etmekle uğraşmadı, bunun yanı sıra bina, makine ve silah tasarımları yaptı. 1485 – 1490 senelerında doğa, mekanik, geometri, uçan makinelerin bunun yanında, kilise, kale ve kanal yapımı gibi mimari yapılar ile ilgilendi, anatomi çalışmaları yaptı, öğrenciler yetiştirdi. İlgi alanı o kadar genişti ki, başladığı çoğu işi bitiremiyordu. 1490 – 1495 senelerında çalışmalarını ve çizimlerini deftere kaydetme alışkanlığı geliştirdi. Bu çizimler ve defter sayfaları, müzeler ve kişisel koleksiyonlarda toplanmıştır. Bu koleksiyonculardan birisi de Leonardo’nun hidrolik bölgesindeki çalışmalarının el yazmalarını toplayan Bill Gates’dir.
1499’da Milano’yu terkeden ve yeni bir koruyucu (hami) aramaya başlayan Leonardo, 16 yıl boyunca İtalya’da seyahat etti. Pek çok kişi için çalıştı, çoğu eserini yarım bıraktı.
İnsanlık tarihinin en iyi fotoğraflarınden birisi kabul gören Mona Lisa için 1503’te çalışmaya başladığı söylenir. Bu resmi bitirdiktan sonra hiç yanından ayırmamış, tüm seyahatlerinde yanında taşımıştı. 1504’te babasının ölüm haberi üzerine Floransa’ya döndü. Miras hakkı için kardeşleri ile mücadele etti fakat çabası sonuçsuz kaldı. Lakin çok sevdiği amcası tüm varlığını ona bıraktı.
1506 senesinde Leonardo, bir Lombardiya aristokratının 15 yaşındaki oğlu olan Kont Francesco Melzi’yle tanıştı. Melzi, yaşamının geri kalanında onun en iyi öğrencisi ve en yakını oldu. 1490’da 10 yaşında iken korumasına aldığı ve Salai adını verdiği genç de 26 yıl boyunca onunla birlikte olmuş, fakat öğrencisi olarak anılan bu genç hiçbir sanatsal ürün üretmemişti.
1513-1516 içinde Roma’da yaşadı ve Papa için geliştirilen çeşitli projelerde yer aldı. Anatomi ve fizyoloji alanında çalışmaya sürdü fakat Papa, kadavralar üzerinde çalışmasını yasakladı.
Kralın Da Vinci hayranlığı
1516’da koruyucusu Giuliano de’ Medici’nin ölümü üzerine Kral 1. Francis’ten Fransa’nın baş ressam, mühendis ve mimarı olmak üzere davet aldı. Paris’in güneybatısında, Amboise yakınlarındaki Kraliyet Sarayı’nın hemen yanında kendisi için hazırlanan konağa yerleşti. Leonardo’ya büyük hayranlık duyan kral, sürekli olarak ziyarete gelir ve sohbet ederdi.
Sağ koluna felç inen Leonardo da Vinci, resimden fazla bilimsel çalışmalara ağırlık verdi. Kendisine dostu Melzi yardımcı olmaktaydı. Salai ise Fransa’ya geldikten sonra onu terk etmişti.
Leonardo’nun hizmetçisi ve asistanı Gian Giacomo Caprotti da Oreno’nun anonim bir ressam aracılığıyla çizilmiş portresi (1505 dhadiselerinda)
Ölümü
Leonardo 2 Mayıs 1519’da Amboise’daki evinde 67 yaşında öldü. Kralın kollarında can verdiği rivayet edilir, fakat, 1 Mayıs günü kralın bir başka şehirde olduğu ve bir gün içinde oraya gelemeyeceği bilinmektedir. Vasiyetinde mirasının esas bölümünü Melzi’ye bıraktı. Amboise’daki Saint Florentin Kilisesi’nde toprağa verilmiştir.
Özel yaşamı
Fiziksel temastan hoşlanmadığı iddia edilir: “Üreme faaliyeti ve bununla ilişkili olan her şey o kadar iğrençtir ki insanlar hoş yüzler ve duygusal eğilimler de olmasa kısa bir sürede yok olacaktır” sözü ardından Sigmund Freud aracılığıyla analiz edilmiş ve Freud, Leonardo’nun frijit olduğuna hükmetmiştir.
1476 senesinde, sevgilisi Verrocchio ile birlikte yaşarken 17 yaşındaki model Jacopo Saltarelli ile sodomist (eşcinsel) ilişki kurduğu gerekçesiyle adı bilinmeyen bir kişi aracılığıyla suçlanmıştır. İki ay süren soruşturma sonucu, Leonardo’nun babasının saygın konumuna da bağlı olarak hiç şahit bulunamaması sebebiyle dava düşmüştür. Bu olayın ardından Leonardo ve dostları Floransa’daki “Gecenin Bekçileri” isimli örgüt aracılığıyla bir süre takip edilmiştir. (Gecenin Bekçileri’nin İtalya’da Rönesans zamanında kurulan ve sodomizmin bastırılmasına yönelik faaliyet gösteren bir örgüt olduğu Podesta’nın yasal kayıtlarında da bulunmaktadır)
“Salai” yahut “il Salaino” takma adlarıyla da bilinen Gian Giacomo Caprotti da Oreno Giorgio Vasari aracılığıyla “Leonardo’nun büyük keyif aldığı harika kıvırcık saçları olan ışıltılı ve güzel genç” olarak tanımlanmıştır. Il Salaino, 1490 senesinde halen 10 yaşındayken Leonardo’nun evinde hizmetçiliğe başlamıştır. Leonardo ve il Saliano içindeki ilişki “kolay” olarak değerlendirilmez. 1491 senesinde Leonardo il Salaino’yu “hırsız, yalancı, inatçı ve pisboğaz” olarak nitelendirmiş ve onun için “Küçük Şeytan” benzetmesini yapmıştır. Yine de, il Salaino 26 yıl boyunca yoldaşı, hizmetçisi ve asistanı olarak Leonardo’nun hizmetinde kalmıştır. Leonardo, il Salaino’yu “Küçük Şeytan” olarak çağırmaya devam etmiştir. Leonardo’nun sanatçı defterlerinde çıplak olarak çizilen il Salaino yakışıklı ve kıvırcık saçlı bir ergen olarak tasvir edilir. Bazı araştırmacılar, il Salaino’nun Vitruvius Adamı olduğunu ileri sürer.
1506 senesinde Leonardo, 15 yaşındaki Kont Francesco Melzi ile tanışmıştır. Melzi, Leonardo’nun kendisine karşı hislerini bir mektubunda “a sviscerato et ardentissimo amore” (çok ihtiraslı ve bi hayli fazla yakıcı aşk) olarak nitelendirmiştir. il Salaino bu senelerda Melzi’nin sürekli olarak olarak Leonardo’nun yanında olmasını kabullenmek zorunda kalmıştır. Melzi, Leonardo’nun önce öğrencisi sonra da hayat arkadaşı olmuştur. Ayrıca, Leonardo Da Vinci’nin; Fransa’nın, kuruluşu çok eskilere dayanan (1099 MS) Sion Tarikatı’na 1510-1519 senelerı içinde üstatlık (Başkanlık) yaptığı bilinmektedir.
Leonardo’nun genç erkeklere olan ilgisi 16. yüzyılda da tartışma konusu olmuştur. 1563’te Gian Paolo Lomazzo aracılığıyla yazılan “Il Libro dei Sogni”de (Düşler Kitabı) bulunan “l’amore masculino”daki (erkek aşkı) kurmaca bir diyalogda, Leonardo başkahramanlardan biri olarak yer almış ve “Biliniz ki erkekler içindeki aşk çeşitli arkadaşlık duygularıyla erkekleri bir araya getiren bir erdemdir. Bu durum onları daha erkeksi ve yürekli hâle getirir” sözü Leonardo’nun ağzından verilmiştir.
Leonardo’nun çalışmalarından ve biyografisini yazan erken dönem yazarlardan anlaşıldığı üzere Leonardo dürüst ve ahlaki konularda hassas bir kişiydi. Hayata duyduğu saygı onun en azından yaşamının bir evresinde vejetaryen olduğunu göstermektedir.
İlk öğrenim senelerı
Leonardo Da Vinci,ilk öğrenim senelerında aritmetik ve geometride öğretmenlerini sorduğu sorularla şaşırtacak kadar hızlı ilerledi.Keskin zekası ve kabiliyetleriyle ufak yaşlarda bile gözleri üstüne topluyordu.Müzikle de ilgileniyor ve bi hayli iyi bir biçimde lir çalıyordu.Lakin çocukluk senelerında en gözde uğraşı resimdi.Babası da bunu fark edince,onu Floransa’nın en mühim atölyelerinden birine verdi.
Mona Lisa (1503 – 1519)
Dünyanın en ünlü sanat eseri olan Mona Lisa, şimdilerde Paris’teki Louvre Müzesi’nde sergileniyor ve her gün binlerce ziyaretçi Mona Lisa tablosunu görmek için müzeye akın ediyor.
İnce bir tül ile üzerini örten genç bir kadının resmedildiği eserde kasvetli renkler kullanılması ve herhangi bir mücevher çizimi olmaması gözleri üstüne topluyor.
İnsan vücudu ile alakalı incelemeleri
Leonardo’nun insan vücuduna ilgisinin temelini, figür eskizleri için incelemeler oluşturur. İnsanı olabildiğince canlı ve tüm hareketleri gerçeğe en yakın biçimde çizmek için dış gözlemleri yeterli görmemiş, vücudun içini de görmek, kemiklerin, kasların ve eklemlerin birbirleriyle ilişkilerini kavramak istemiştir. Anatomi incelemeleri, giderek daha çok zaman ayırdığı tek başına bir ilgi alanı haline gelmiştir. İnsan organizmasına, çalışma ilkelerini merak ettiği müthiş bir makine olarak yaklaşmıştır. O dönemin tıp bilimine temel oluşturan antik çağ hekimi Galen’in metinleri, merakını fakat kısmen giderebilmişti. Aklına gelen her soruyu sormaya başlamıştı.
Koldaki kasların hareketini gösteren anatomik çalışması (1510 dhadiselerinda)
Leonardo, gördüklerini çizerek açıklığa kavuşturuyordu. Kesitlerle, ayrıntılı görünüşlerle ve farklı açılardan yaptığı çizimlerle anatominin ayrıntı kısmını görülmektedirıyordu. Çizimleri, bazı detaylardaki farkında olmadanra karşın son derece nettir. Anne karnındaki bebek çizimi için bir insan kadavrasına disseksiyon yapmamış, inekleri inceleyip, oradan elde ettiği sonuçları insan anatomisine uyarlamıştı. Papa, Leonardo’nun insan kadavraları üzerinde disseksiyon yapmasını yasakladığında, dolaşım sistemi üzerine yaptığı araştırmayı sürdürebilmek için sığır kalpleri kullanmıştı.
